Η νηστίσιμη - και πάντα πεντανόστιμη - τράπεζα της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου...!
(Απόσπασμα από το βιβλίο : ΝΗΣΤΕΙΟΔΡΟΜΙΟΝ του π. Βασιλείου Βολουδάκη , εκδόσεις ΥΠΑΚΟΗ)
Για όλες τις ηλικίες.
Για τα παιδιά, τους νέους, τους άνδρες, τις γυναίκες, τους γέροντες.
Η νηστεία ανακουφίζει τους εργαζόμενους και τους οδοιπόρους
Αυτό σαλπίζει το Άγιο Πνεύμα με το στόμα του Μ. Βασιλείου:
«Γυναιξί δε ώσπερ ιό άναπνεϊν, ούτω και ιό νηστεύειν οικείον εστί και κατά φύσιν.
Οι παίδες, ώσπερ ιών φυτών τα ευθαλή τω της νηστείας ύδατι καταρδευέσθωσαν.
Τοις πρεσβύτεροις κούφον ποιεί τον πόνον ή εκ παλαιού προς αυτήν οικείωσηις, πόνοι γαρ εκ μακράς συνήθειας μελετηθέντες, αλυπότερον προσπίπτουσι τοις γεγυμνασμένοις.
Τοις οδοιπόροις ευσταλής εστί συνέμπορος η νηστεία. Ώσπερ γαρ η τρυφή αχθοφορεϊν αυτούς αναγκάζει, τας απολαύσεις περικομίζοντας, ούιω κούφους ( = άνάλαφρους) και ευζώνους (=ευκίνητους) η νηστεία παρασκευάζει. (Περί Νηστείας, Λόγος Β.')
Νηστεία και ασθένειες
Ο ΞΘ' Κανών των Άγιων Αποστόλων ορίζει ότι πρέπει να νηστεύει οπωσδήποτε κάθε πιστός, κληρικός ή λαϊκός, «εκτός ει μη δι' ασθένειαν σωματικήν εμποδίζοιτο». Αυτή,λοιπόν,τη διάταξη βρίσκουν πολλοί χριστιανοί ως πρόφαση για ν`αποφύγουν τη νηστεία,προβάλλοντες στον Πνευματικό τους την α' ή την β ' ασθένεια τους.
Ας ιδούμε, όμως, πώς ακριβώς ερμηνεύει η Εκκλησία μας τη φράση (που ή ίδια διετύπωσε) «εκτός ει μη δι' ασθένειαν σωματικών εμποδίζοιτο»,ώστε να καθορίσουμε και μεις εν προκειμένω τη γραμμή πλεύσεως μας.
Ας ιδούμε, όμως, πώς ακριβώς ερμηνεύει η Εκκλησία μας τη φράση (που ή ίδια διετύπωσε) «εκτός ει μη δι' ασθένειαν σωματικών εμποδίζοιτο»,ώστε να καθορίσουμε και μεις εν προκειμένω τη γραμμή πλεύσεως μας.
Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης σημειώνει: «Επειδή ίση είναι ή νηστεία της Τεσσαρακοστής με την νηστείαν της Τετάρτης και της Παρασκευής, ίση ακολούθως είναι και ηή λύσις των δύο τούτων νηστειών κοντά εις τους ασθενείς. Όθεν καθώς ο Τιμόθεος εις τον η' και ι' αυτού Κανόνα, συγχωρεί την μεν γυναίκα όπου γεννήσει μέσα εις την Τεσσαρακοστήν να πιει οίνον, και να φάγει τροφήν αρκετήν, όσον νά μπορεί να βαστάσει, τον δε ξηραθέντα από υπερβολικήν ασθένειαν συγχωρεί να φάγει λάδι εν τη Τεσσαρακοστή "τό γάρ μεταλαμβάνειν ελαίου τον άπαξ έκτακέντα, φησί, δίκαιον εστί", τοιουτοτρόπως πρέπει νά συγχωρείται να μεταλαμβάνει μόνον έλαιον, και να πίνει οίνον εν τη Τετράδι και τη Παρασκευρή όποιος κατεξηράνει από μεγάλην ασθένειαν . Δι ο, και ο Θείος Ιερώνυμος λέγει, "τη Τετάρτη και Παρασκευή ου χρή λυθήναι νηστείαν χωρίς μεγάλης ανάγκης". Το αυτό λέγει και ό Ιερός Αυγουστίνος. Όμως επειδή και οι φιλόσαρκοι θέλοντες νά καταλύωσι την Τεσσαρακοστήν και τάς Τετράδας και Παρασκευάς ή προφασίζονται πώς είναι ασθενείς, χωρίς να είναι, ή και όντες ασθενείς, λέγουσιν, ότι δεν είναι αρκετόν μόνον το έλαιον και ο οίνος να υποστήριξη την αδυναμίαν τους, δια ταύτας τας προφασιολογίας είναι χρεία να ερωτάται ιατρός τις έμπειρος, ομού και θεοφοβούμενος, ποίον φαγητόν είναι αρκετόν εις υποστηριγμόν της ασθενείας, και ούτω κατά τον διορισμόν του ιατρού, να απολύει ο Αρχιερέας ή ο Πνευματικός τον ασθενή εις το να λύει την νηστεία ν και να μη εμπιστεύηται εις μόνα τα προφασιστικά λόγια των ασθενών, και μάλιστα, όταν οι τοιούτοι ασθενείς τύχωσι να είναι εκ τον λεγομένων ευγενών( = άριστοκρατών και ευπόρων)»*.
*(Πηδάλιον, Ερμηνεία ΞΘ΄Κανόνος των Αγίων Αποστόλων)
Και πράγματι! Ιδιαίτερα στις μέρες μας έχουν πληθύνει οί άνθρωποι που ζητούν να απαλλαγούν από τη νηστεία προφασιζόμενοι κάποια ασθένεια. Ενισχύονται μάλιστα από μερικούς Πνευματικούς, oι οποίοι, λόγω πνευματικής απειρίας, υποκύπτουν εύκολα στις μωρουδίστικες ενστάσεις των πιστών και για το παραμικρό τους επιτρέπουν να μη νηστεύουν.
Ρεκόρ στην κατηγορία αύτη κατέχουν oι γυναίκες, πού πάσχουν από κολίτιδα σε ποσοστά επιδημίας, καθ' ότι η πάθηση αυτή είναι σαφώς ψυχολογική και έχει, ως επί τό πλείστον, υστερική αιτιολογία. Oι πάσχουσες «εν ενί στόματι» ζητούν απαλλαγή από τα νηστήσιμα φαγητά, διότι, κατά τα λεγόμενα τους, έχουν διαπιστώσει πώς αυτά τα φαγητά τους προκαλούν ερεθισμό τού εντέρου.
Όμως, τα πράγματα δεν είναι έτσι, ούτε το πρόβλημα τους λύνεται με πασχαλινά φαγητά. Πρωτίστως τους χρειάζεται ψυχική ηρεμία και ησυχία. Να αφήσουν τις ευθύνες για τους συζύγους τους και να μη παριστάνουν τους Άτλαντες. Να μετριάζουν τις πολλές παθολογικές θλίψεις τους με την πίστη των αγίων γυναικών, οι όποιες απέκτησαν ανδρικό φρόνημα. Ως προς τις σωματικές επιπτώσεις της κακής ψυχολογικής καταστάσεως στη χλωρίδα του εντέρου,αυτές αντιμετωπίζονται με την αποφυγή ορισμένων χορταρικών, που προκαλούν ερεθισμό, χωρίς να υπάρχει η παραμικρή ανάγκη καταλύσεως της νηστείας.
Αντίθετα από τη δική μας τακτική, του να εφευρίσκουμε τρόπους αποφυγής της νηστείας, ενεργούν oι άνθρωποι του Θεού. Ο αείμνηστος π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος, μετά από βαρύτατη πάθηση του στομάχου του επείσθη από διαπρεπείς και ευλαβείς ιατρούς ότι δεν έπρεπε να νηστεύει πλέον το λάδι. Και τι έκανε; Μέσα σε ολόκληρη κατσαρόλα φαγητού έβαζε μόνο μία κουταλιά της σούπας λάδι! Όταν, λοιπόν, κάποτε τον επεσκέφθη ό μακαριστός Καθηγούμενος τής Ί. Μ. Λογγοβάρδας Πάρου Αρχιμ. Φιλόθεος Ζερβάκος και είδε τι είδους... κατάλυση (!) ελαίου έκανε ό π. Επιφάνιος, του είπε: —«π. Επιφάνιε, μέ τέτοια ποσότητα ελαίου πού χρησιμοποιείς στο φαγητό σου μπορείς να το κατάλυσης και τη Μ. Παρασκευή».
Αλλά και ο σοφός Γέροντάς μας ο π. Σίμων αντιμετώπιζε με μεγάλη διάκριση τούς ασθενείς και δεν ελάμβανε υπ' όψιν του μόνο την παθολογική τους κατάσταση αλλά με τή Χάρι του Θεού ενετόπιζε και την ψυχική αιτία του σωματικού αρρωστήματος, επειδή διέκρινε άμεση σχέση του χαρακτήρος των ανθρώπων και των συνθηκών ζωής τους με τις περισσότερες ασθένειες. Έτσι, έδινε οδηγίες στους ανθρώπους πρωτίστως για το πώς πρέπει να αντιμετωπίζουν ψυχολογικά τον χαρακτήρα τους και τις περιστάσεις της ζωής και κατόπιν, αναλόγως της παθήσεως τους, υπεδείκνυε σ' αυτούς και το είδος των φαγητών, που θα τους ωφελούσε άλλα ακόμη και τον τρόπο που θα τα μαγειρέψουν, ώστε νά έχουν αγαθά ψυχοσωματικά αποτελέσματα.
Χαρακτηριστικά αναφέρουμε την περίπτωση ενός πνευματικού τέκνου του, νεαρού τότε ιατρού, ο οποίος ζήτησε από τον Γέροντα να πίνει γάλα κατά τη διάρκεια τής Μ. Τεσσαρακοστής λόγω του στομάχου του. Ό Γέροντας όμως δεν εκάμφθη, ούτε άπό τήν πάθηση του πνευματικού του τέκνου, ούτε από την ιατρική του ιδιότητα και του απάντησε: —«Και 'γώ τι νομίζεις πώς κάνω επί 40 χρόνια, παιδί μου; Φτιάχνω στομάχια! Όχι δεν χρειάζεται να πιεις γάλα». Ό γιατρός υπήκουσε, τήρησε τη νηστεία και συγχρόνως έπαυσαν και οι ενοχλήσεις του στομάχου του. Σήμερα είναι διαπρεπής Γαστρεντερολόγος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Κάποτε ό π. Σίμων είχε συζήτηση για τη νηστεία με ομάδα πιστών. Κατά τη συζήτηση, κάποιος αντέτεινε στον Γέροντα ότι οι σύγχρονες συνθήκες της ζωής δεν επιτρέπουν νηστείες, όπως κατά το παρελθόν, που δεν υπήρχε μόλυνση της ατμόσφαιρας και διαρκές άγχος. Τότε ο Γέροντας τον ρώτησε: —«Δε μου λες, αγαπητέ: Γιατί είναι σήμερα γεμάτα τα νοσοκομεία, αφού προσέχετε τόσο πολύ τη διατροφή σας; Από νηστευτάς έχουν γεμίσει τα νοσοκομεία ή από ανθρώπους πού τρώγουν συνεχώς κρέατα και λίπη; Αν κάνης έρευνα, θα διαπίστωσης ότι έχουν κατακλύσει τα νοσοκομεία, μέχρι και τούς διαδρόμους, άνθρωποι πού ουδέποτε ένήστευσαν. Πραγματοποιείται δηλαδή ο αψευδής λόγος του Κυρίου: «Εάν θέλητε και εισακούσητέ μου, τα αγαθά της γης φάγεσθε· εάν δε μη θέλητε μηδέ εισακούσητέ μου, μάχαιρα υμάς κατέδεται το γαρ στόμα Κυρίου ελάλησε ταύτα»**». Και συμπλήρωσε ό π. Σίμων: —«Ποιά είναι ή "μάχαιρα"; Τα μαχαίρια των χειρουργών, τα οποία κατά κανόνα πέφτουν πάνω στα σώματα αυτών που δεν γνώρισαν ποτέ τι θα ειπεί νηστεία» !
**(Ησ. 1.20)
