Γαστριμαργία: Εὐχάριστο πάθος;

τοῦ κ. Γεωργίου Θ. Μηλίτση, διδασκάλου

 

᾽Από τά πανάρχαια χρόνια οἱ ἄνθρωποι πίστευαν ὅτι ρίζα καί αἰτία πολλῶν ἀσθενειῶν πού τυραννοῦν τούς ἀνθρώπους εἶναι ἡ πολυφαγία ἤ ἡ γαστριμαργία, ὅπως ἀλλοιῶς λέγεται.
῾Η ᾽Εκκλησία μας θεωρεῖ τήν γαστριμαργία αἰτία πολλῶν κακῶν καί μητέρα πολλῶν ἄλλων ἁμαρτημάτων, διότι αὐτή ἔβγαλε τόν ἄνθρωπο ἀπό τόν παράδεισο.
῾Η γαστριμαργία εἶναι ἕνα ἐλάττωμα, ἕνα πάθος, πού μᾶς παρακινεῖ νά τρῶμε καί νά πίνουμε περισσότερο ἀπ᾽ ὅσο χρειάζεται τό σῶμα μας γιά νά συντηρηθεῖ. Οἱ ἅγιοι Πατέρες, καί μάλιστα ὁ ἱερός ᾽Ιωάννης ὁ Χρυσόστομος, λένε ὅτι πρόκειται γιά βαρειά ἁμαρτία, ὅπως ἀποδεικνύεται ἀπό τήν ἱστορία τοῦ ἀνθρωπίνου γένους: «Αὐτή ἐξόρισε τόν ᾽Αδάμ ἀπό τόν παράδεισο, αὐτή προκάλεσε τόν μεγάλο κατακλυσμό, αὐτή ἔκανε τούς ᾽Ισραηλίτες εἰδωλολάτρες, αὐτή ἔριξε τούς ἀνθρώπους σέ πολλά ἄλλα κακά».
῾Η γαστριμαργία καταβάλλει σχεδόν ὅλους μας, ἐπειδή εἶναι εὐχάριστο πάθος. Εἶναι ἀμφίβολο καί ἐπίφοβο ἄν πρό τοῦ θανάτου ἐγκαταλείπει τόν ἄνθρωπο˙ εἰδικά σήμερα, ἐποχή ἀφθονίας καί καλοζωίας, ἔχει δημιουργηθεῖ τό πλέον κατάλληλο κλίμα, αὐτό τή βοηθεῖ να γιγαντώνεται καί νά διαφεντεύει σ᾽ ὅλη σχεδόν τήν ἀνθρωπότητα.

Τί λέμε γαστριμαργία;

῾Η γαστριμαργία εἶναι ἕνα ἐλάττωμα, ἕνα πάθος, πού κυριεύει πολλούς ἀνθρώπους. ῾Η λέξη γαστριμαργία εἶναι σύνθετη καί παράγεται ἀπό τό οὐσιαστικό γαστήρ (κοιλιά) καί τό ρῆμα μαργαίνω (κατέχομαι ὑπό μανίας καί μάργος λέγεται ὁ μανιώδης), ἔτσι ὅταν καταλαμβάνει κάποιον ἡ μανία νά γεμίσει τήν γαστέρα (κοιλιά) του, αὐτό λέγεται γαστριμαργία˙ ἄρα γαστριμαργία εἶναι τό πάθος πού μᾶς παρακινεῖ νά τρῶμε καί νά πίνουμε περισσότερο ἀπ᾽ ὅσο χρειάζεται τό σῶμα μας γιά νά συντηρηθεῖ.
Τόν ἀκριβή ὁρισμό τῆς γαστριμαργίας δίνει ὁ ῾Αγ. ᾽Ιωάννης ὁ Σιναΐτης στό βιβλίο του "Κλίμαξ„: «Γαστριμαργία εἶναι ἡ ὑποκριτική συμπεριφορά τῆς κοιλίας, ἡ ὁποία ἐνῶ εἶναι χορτασμένη, φωνάζει πώς εἶναι ἐνδεής (φτωχή) καί ἐνῶ εἶναι παραφορτωμένη μέχρι διαρρήξεως ἀνακράζει ὅτι πεινᾶ. Γαστριμαργία εἶναι ἡ δημιουργός τῶν καρυκευμάτων, ἡ πηγή τῶν τέρψεων τοῦ λάρυγγα. Γαστριμαργία εἶναι μία ἀπάτη τῶν ὀφθαλμῶν. Καθ' ἧν στιγμήν κάποιος τρώγει τό μέτριο σέ ποσότητα φαγητό του, ἡ γαστριμαργία τόν κάνει νά σκέπτεται πώς νά ἦτο δυνατόν νά καταβροχθίσει διά μιᾶς τά σύμπαντα». (Κλίμαξ, ἔκδ. Παρακλήτου 1985).
῾Ο Εὐάγριος καί ὁ Μάξιμος ὁ ῾Ομολογητής τήν ὀνομάζουν «ἐμπαθή λογισμό», μ᾽ ἄλλα λόγια «τό σῶμα παρεμβαίνει μόνο ὡς ὄργανο πραγμάτωσης τῆς ἐπιθυμίας τῆς ψυχῆς» (Συμεών Νέος Θεολόγος).
Γαστριμαργία, κατ᾽ ἄλλον Πατέρα, εἶναι ἡ κατανάλωση ποσότητας φαγητοῦ μεγαλύτερης ἀπ' ὅση εἶναι ἀπαραίτητη γιά τήν ἐπιβίωσή μας, ἐνῶ λαιμαργία ἡ τάση πρός φαγητά πού ἔχουν ἀπολαυστική γεύση ἤ ἡ κατανάλωση φαγητοῦ ἀποκλειστικά γιά εὐχαρίστηση.
Συμπερασματικά ἡ γαστριμαργία, κατά τούς Πατέρες, εἶναι «ἀναζήτηση τῆς ἡδονῆς τοῦ ἐσθίειν», «ἐπιθυμία τοῦ ἐσθίειν γιά τήν ἠδονή», ἀκόμα ἡ «ἀκράτεια τοῦ στόματος καί τῆς κοιλίας».

Θυγατέρες της

Σύμφωνα μέ τούς Πατέρας τῆς ᾽Εκκλησίας μας ἡ γαστριμαργία δέν βλάπτει μόνο τήν ψυχή καί τό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου ἀλλά γεννᾶ καί ἄλλα πάθη καί ἁμαρτήματα.
Τό πρῶτο πάθος πού τήν ἀκολουθεῖ εἶναι «ἡ πορνεία καί κάθε σαρκική ἀκαθαρσία». Κατά τό ὅσιο Μάρκο τό ἀσκητή τήν γαστριμαργία «ἀκολουθοῦν ἡ λήθη καί ἡ ραθυμία». ῎Αλλοι Πατέρες τονίζουν ὅτι τήν ἡδονή πού προκαλεῖ τό φαγητό ἤ τό πιοτό διαδέχεται ἡ ὀδύνη. Τήν εὐχαρίστηση τοῦ λάρυγγα διαδέχεται καταρχήν ὁ πόνος καί τό βάρος τοῦ στομάχου, καί στή συνέχεια ἡ παχυσαρκία και τά ἄλλα ἀναρίθμητα δεινά πού προέρχονται ἀπό αὐτή. Κυρίως ὅμως, ἡ γαστριμαργία προκαλεῖ ζάλη στό κεφάλι, βάρος καί ἀτονία στό σῶμα. ῎Ετσι ὁ ἄνθρωπος ἐγκαταλείπει τό πνευματικό του ἔργο, ἐπειδή ἔρχεται σ᾽ αὐτόν ἡ ὀκνηρία. ᾽Ακολουθεῖ ἡ σκότιση τοῦ νοῦ καί τῶν λογισμῶν καί ἡ ταραχή τήν ὥρα τῆς προσευχῆς. ῾Ο νοῦς γίνεται ἀδιάκριτος καί οἱ πονηροί λογισμοί βρίσκονται στό ἀποκορύφωμα τους˙ ὅταν κανείς δέν ἔχει καθαρό νοῦ δέν μπορεῖ νά ασχοληθεῖ μέ πνευματικά πράγματα.

Οἱ Πατέρες γιά τή γαστριμαργία

Στά πατερικά κείμενα διαβάζουμε ὅτι τά πάθη δέν ἀνήκουν στή φύση τοῦ ἀνθρώπου. Εἶναι ἀρρώστιες τῆς ψυχῆς. ῞Οταν ὅμως χρονίζουν στόν ἄνθρωπο, γίνονται δεύτερη φύση του καί δέν ἀπομακρύνονται. ᾽Ακόμα κι ὅταν ὁ ἄνθρωπος μετανοεῖ καί δέχεται τή χάρη τοῦ Θεοῦ, δέν ἀπαλλάσσεται μέ μιᾶς ἀπ᾽ αὐτά, ἀλλά χρειάζεται νά προσπαθήσει καί νά ἀγωνισθεῖ γιά πολύ καιρό ἄν θέλει νά τά καταπολεμήσει.
Γιά τή γαστριμαργία λέγουν ὅτι εἶναι ἀτομικό ὀλίσθημα. Γίνεται, ὅμως, θανάσιμο ἁμάρτημα γιά τόν ἄνθρωπο, ὅταν προξενεῖ βλάβη καί σκάνδαλο στόν πλησίον, ὅταν γνωρίζει ὅτι θά πάθει κάποια σοβαρή ἀσθένεια καί δέν ἐγκρατεύεται, ὅταν ξοδεύει πάρα πολλά χρήματα γιά νά τρώει πλούσια τή στιγμή πού ὁ πλησίον του στερεῖται τά ἀναγκαία καί δέν τόν ἐλεεῖ κι ὅταν δέν τηρεῖ τίς καθιερωμένες ἀπό τήν ᾽Εκκλησία μας νηστείες ἐφόσον δέν ἐμποδίζεται ἀπό κάποια ἀρρώστια.

Πῶς θεραπεύεται

῞Οπως γιά ὅλες τίς ἀσθένειες τοῦ σώματος ὑπάρχουν φάρμακα πού τίς καταπολεμοῦν καί τίς θεραπεύουν ἔτσι καί γιά τίς ἀσθένειες τῆς ψυχῆς, τά πάθη, ὑπάρχουν τά κατάλληλα φάρμακα πού ὄχι μόνο τίς θεραπεύουν ἀλλά ἀπελευθερώνουν τόν ἄνθρωπο ἀπό τόν τυραννικό ζυγό τους.
᾽Ισχυρό ὄπλο γιά τήν καταπολέμηση τῆς γαστριμαργίας εἶναι ἡ νηστεία. Αὐτή δόθηκε σάν ἐντολή στόν παράδεισο˙ διαβάζουμε στή Γένεση: «Καί ἐνετείλατο Κύριος ὁ Θεός τῷ ᾽Αδάμ λέγων˙ ἀπό παντός ξύλου τοῦ ἐν τῷ παραδείσω βρώσει φαγῇ, ἀπό δέ τοῦ ξύλου τοῦ γιγνώσκειν καλόν καί πονηρόν, οὐ φάγεσθε ἀπ᾽ αὐτοῦ˙ ᾗ δ᾽ ἄν ἡμέρα φάγητε ἀπ᾽ αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε» (Γένεση β´ 16).
῾Η ἁγία μας ᾽Εκκλησία προκειμένου νά βοηθήσει τούς πιστούς ὄχι μόνον νά ἀπαλαχθοῦν ἀπό τό πάθος τῆς γαστριμαργίας, ἀλλά καί νά ἀνεβοῦν πνευματικά θέσπισε περιόδους νηστείας˙ ἔτσι οἱ ᾽Ορθόδοξοι νηστεύουμε κάθε Τετάρτη καί Παρασκευή˙ σαράντα ἡμέρες πρίν ἀπό τήν ἑορτή τῶν Χριστουγέννων (ἀπό 15 Νοεμβρίου μέχρι καί 24 Δεκεμβρίου)˙ τήν ῾Αγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή (ἀπό τήν Καθαρά Δευτέρα μέχρι καί τό Μεγάλο Σάββατο, εἶναι πολύ αὐστηρή νηστεία)˙ τή νηστεία τῶν ῾Αγίων ᾽Αποστόλων (ἀρχίζει τή Δευτέρα μετά τήν ἑορτή τῶν ῾Αγίων Πάντων καί τελειώνει στίς 28 ᾽Ιουνίου)˙ τέλος ἔχουμε καί τή νηστεία πρός τιμήν τῆς Παναγίας (ἀρχίζει ἀπό τήν 1η Αὐγούστου καί τελειώνει τήν παραμονή τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου).
Οἰ Πατέρες λέγουν ὅτι οἱ πιστοί πρέπει νά δείνουν προσοχή διότι ἡ νηστεία χρειάζεται διάκριση, δέν πρέπει νά νηστεύουμε πάνω ἀπό τίς δυνάμεις μας, ὅταν ἡ ὑγεία μας δέν τό ἐπιτρέπει˙ δέν πρέπει νά ξεχνοῦμε ὅτι οἱ ἔρευνες πού ἔκαναν οἱ εἰδικοί ἔδειξαν ὅτι ὅταν κάνουμε νηστεία σύμφωνα μέ τίς ὑποδείξεις τῶν Πατέρων ὄχι μόνον δέν κινδυνεύει ἡ ὑγεία μας ἀλλά ἀπεναντίας ὁ ὀργανισμός ἀποτοξινώνεται καί δέν προσβάλεται εὔκολα ἀπό διάφορες ἀσθένειες. Χριστιανική νηστεία καί ὑγιεινή διατροφή εἶναι γιά τήν ᾽Ιατρική σχεδόν ταυτόσημες ἔννοιες.
Μαζί μέ τή νηστεία οἱ Πατέρες, σάν ἀντίδοτό της συνιστοῦν καί τή μνήμη τοῦ θανάτου, καθῶς καί τῆς μέλλουσας κρίσεως• «῞Οταν λάβεις θέση σέ πλούσιο τραπέζι - συμβουλεύει ὁ ῞Αγ. ᾽Ιωάννης τῆς Κλίμακος - φέρε ἐμπρός σου τή μνήμη τοῦ θανάτου καί τῆς κρίσεως˙ ἴσως ἔτσι νά συγκρατήσεις λίγο τό πάθος. ᾽Αλλά κι ἄν ἀκόμη δέν ἐγκρατευθεῖς, τουλάχιστον θά ταπεινωθεῖς καί θά ἀναστενάξεις, συγκρίνοντας τήν πολυφαγία σου μέ τό πάθος τοῦ Χριστοῦ» (Κλίμαξ σελ. 191).
Δέν πρέπει νά μᾶς διαφεύγει ὅτι στή γαστριμαργία συνήθως πέφτουμε ὅταν τρῶμε συχνότερα ἀπ᾽ ὅσο πρέπει ἡ νωρίτερα ἀπό τήν κατάλληλη ὥρα, ὅταν τρῶμε καί πίνουμε περισσότερο ἀπ᾽ ὅσο μᾶς χρειάζεται, ὅταν ἐπιζητοῦμε πλούσια, ἀκριβά καί ἐξεζητημένα φαγητά, ὅταν τρῶμε μέ βουλιμία κι ὅταν σπαταλᾶμε μεγάλο μέρος τοῦ πολύτιμου χρόνου τῆς ζωῆς μας σέ γαστρονομικές ἀσχολίες καί φροντίδες.
῾Ο χρυσός κανόνας εἶναι «νά δίνουμε στό σῶμα ὅσα ἡ ἀνάγκη θέλει καί ὄχι ὅσα ἡ ἠδονή ἀπαιτεῖ».

Οἱ Πατέρες γιά τήν τροφή

῎Ισως κάποιος νά πεῖ ὅτι οἱ Πατέρες τῆς ᾽Εκκλησίας μας εἶναι ἐναντίον τῆς τροφῆς˙ αὐτό δέν εἶναι σωστό, διότι κανένας ἐκ τῶν Πατέρων δέν πέθανε ἀπό ἀσιτία διότι ἔτρωγαν τό ἀναγκαῖο φαγητό πού χρειαζόντουσαν γιά νά διατηρηθοῦν στή ζωή. ᾽Ακόμη οἱ Πατέρες δέν θεωροῦν ὅτι ἡ τροφή εἶναι ἀκάθαρτη καί κακή ὥστε νά κάνει τήν γαστριμαργία πάθος, αὐτό ἐπιβεβαιώνεται καί ἀπό τή Γραφή: «οὐ τό εἰσερχόμενον εἰς τό στόμα κοινοῖ τόν ἄνθρωπον» (Ματθ. ιε΄ 11). ῾Ο ᾽Απόστολος Παῦλος γράφει στό μαθητή του Τιμόθεο: «πᾶν κτίσμα Θεοῦ καλόν, καί οὐδέν ἀπόβλητον μετά εὐχαριστίας λαμβανόμενον» (Α' Τιμ. δ΄4). ῎Αρα τό πάθος τῆς γαστριμαργίας δέν εἶναι ἐπακόλουθο τῆς τροφῆς πού παίρνουμε, ἀλλά στό σκοπό καί στό στόχο πού βάζουμε ὅταν καθόμαστε νά φᾶμε.
῾Ο ἅγιος Δωρόθεος Γάζης ἔλεγε: «῎Αλλο πρᾶγμα εἶναι τό νά φάγει κάποιος διά νά ἱκανοποιήσει τήν φυσικήν ἀνάγκην λήψεως τροφῆς καί ἄλλο νά φάγει διά νά δοκιμάσει τήν ἐκ τοῦ φαγητοῦ ἡδονήν. ῾Ο σκοπός διά τόν ὁποῖον τρώγει τις εἶναι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος δημιουργεῖ τήν ἁμαρτίαν. Τό νά τρώγει δέ κανείς ὅσον ἐπιβάλλουν αἱ σωματικαί του ἀνάγκαι σημαίνει ὅτι οὖτος ὁρίζει εἰς τόν ἑαυτόν του πόσον πρέπει νά φάγει καθ᾽ ὅλην τήν ἡμέραν».

Τέλος

Πρέπει νά γνωρίζουμε, ὅτι τό φοβερό πάθος τῆς γαστριμαργίας εἶναι ἀνελέητο καί ὁ ἀγώνας γιά τήν καταπολέμησή του δέν εἶναι εὔκολος. Εἶναι σκληρός καί κουραστικός. Συνεχής καί ἰσόβιος. Πρέπει νά παλέψουμε μ᾽ ἕναν πολύ δυνατό ἐχθρό, πού μᾶς βλάπτει σωματικά, ἀλλά κυρίως ψυχικά. ῎Ας πάρουμε τήν ἀπόφαση κι ἄς τήν τηρήσουμε «μακριά ἀπό τήν πολυφαγία καί τήν πολυποσία». ῎Ας ἔχουμε πάντα στό μυαλό μας αὐτά πού ἔλεγε ὁ Μέγας ᾽Αντώνιος: «᾽Εγκράτεια, εὐδαιμονία ἐστί καί ἐλπίς ἀγαθή ταῖς ψυχαῖς τῶν ἀνθρώπων» καί νά μή ξεχνοῦμε ὅτι «ἡ νηστεία, τό ἀντίδοτο τῆς γαστριμαργίας, εἶναι βία φύσεως καί περιτομή τῳν ἡδονῶν τοῦ λάρυγγα, ἐκτομή τῆς σαρκικῆς πυρώσεως, ἐκκοπή τῶν πονηρῶν λογισμῶν, ἀπελευθέρωσης ἀπό λογισμούς ὀνείρων, καθαρότητα προσευχῆς, φωτισμός τῆς ψυχῆς, διαφύλαξης τοῦ νοῦ, διάλυσης τῆς πωρώσεως, θύρα τῆς κατανύξεως.. ἐλαφρότης τοῦ ὕπνου, ὑγεία τοῦ σώματος, πρόξενος τῆς ἀπαθείας, ἄφεση τῶν ἁμαρτημάτων, θύρα καί ἀπόλαυσης τοῦ Παραδείσου» (Κλίμαξ, σελ. 191).

 

ΠΗΓΗ

ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ ΤΟ: