Η Διεθνής Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη (Δ.Ε.Φ.Ν.Κ.) συμπληρώνει φέτος 25 χρόνια αφοσίωσης στον Νίκο Καζαντζάκη και το έργο του (1988 – 2013).
Με
αφορμή την επέτειο αυτή συνδιοργανώνει με την Θεολογική Σχολή του
Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στρογγυλή τράπεζα με θέμα: «Πνευματικότητα και Θρησκευτικότητα στον Νίκο Καζαντζάκη».
Το Σάββατο 12 Οκτωβρίου 2013 στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο Θεσσαλονίκης, στις 7 το απόγευμα.
Προεδρία:
Γιούλη Ιεραπετριτάκη, Ιστορικός – Αρχαιολόγος, Υπεύθυνη της Τοπικής
Επιτροπής Θεσσαλονίκης – Χαλκιδικής της Δ.Ε.Φ.Ν.Κ.
Συμμετέχουν:
- π. Ανδρέας Νανάκης, Μητροπολίτης Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου
και Βιάνου Κρήτης, Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας Α.Π.Θ., Πρόεδρος της
Διοικούσης Επιτροπής της Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Κρήτης. «Η
Εκκλησία και ο Νίκος Καζαντζάκης: Ο μύθος του αφορισμού και της ταφής
του».
- Χρυσόστομος Σταμούλης, Καθηγητής και Πρόεδρος Τμήματος Θεολογίας Α.Π.Θ. «Salvatores Dei. Νίκος Καζαντζάκης και Ορθόδοξη παράδοση».
- Παναγιώτης Υφαντής, Επίκουρος Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας Α.Π.Θ. «Ο Φτωχούλης του Καζαντζάκη».
- Αγάθη Μαρκάτη, Μrs Παιδαγωγικών. Διδάκτωρ Φιλοσοφίας. «Νίκος Καζαντζάκης: προσεγγίσεις του θείου – από τον Bergson στην εξελικτική θεολογία».
- Μαρία Χατζηαποστόλου, Θεολόγος.
Εκπαιδευτικός Μέσης Εκπαίδευσης. Mrs Θεολογίας. Υποψήφια Διδάκτωρ
Θεολογίας Α.Π.Θ. «Το πρόσωπο του Χριστού στον Νίκο Καζαντζάκη».
- Ευαγγελία Δαμουλή – Φίλια, Διδάκτωρ Ιονίου Πανεπιστημίου. Συγγραφέας. «Η Αθωνική εμπειρία του Νίκου Καζαντζάκη».
***
Έγραψαν…
1) Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγ. Βλασίου Ιερόθεος Σ. Βλάχος
…Δεν μπόρεσε ποτέ να καταλάβη την ορθόδοξο μοναχισμό. Αυτό σημαίνει ότι παρουσίαζε τον μοναχισμό μέσα στα δυτικά πλαίσια,
αφού στην Δύση ο μοναχισμός αναπτύχθηκε στην προσπάθεια να σωθή η
Εκκλησία. Αντίθετα, στην Ορθόδοξη Εκκλησία, ο μοναχός αγωνίζεται να σωθή
ο ίδιος και όχι να σώση την Εκκλησία. Πέρα από αυτό η
παρουσίαση του μοναχού ως αντίθετο προς την ανθρώπινη γνώση, ως
επιθετικόν προς την κοινωνία και τα γράμματα, η συναισθηματική έξαρση, η
πορεία μέχρι την συναισθηματική βίωση του Σταυρού, χωρίς να καταλήγη
και στην Ανάσταση, η άγνωστη για την Ορθοδοξία ταύτιση των πληγών του
Χριστού με τις σωματικές πληγές του ανθρώπου, παρουσιάζουν μια ξένη
κατάσταση προς την Ορθοδοξία,
είναι ουσιαστικά ξένο σώμα στην Παράδοσή μας. Ο Φραγκίσκος της Ασίζης
έφθασε μέχρι την βίωση (αρρωστημένα) του Σταυρού του Χριστού, ενώ ο
άγιος Σεραφείμ του Σαρώφ έφθασε στην εμπειρία της Αναστάσεως, όπως
εκφραζόταν στον χαιρετισμό του, «Χριστός Ανέστη, χαρά μου».
… διακρίνεται ο Καζαντζάκης για τον παθολογικό
ηδονισμό της περιγραφής διαφόρων ερωτικών σκηνών, φυσικών και
ανωμάλων. Η σύγχρονη ψυχολογία μπορεί να κάνη αναλύσεις πάνω στο σημείο
αυτό.
… ο Καζαντζάκης ουσιαστικά είναι πουριτανός, εκφράζει το δυτικό πνεύμα.
Από την μια επαινεί υπερβολικά τον Παπά-Φώτη, χρησιμοποιώντας
εκφραστικότατα κοσμητικά επίθετα, από την άλλη κατεβάζει μέχρι τα
«τάρταρα» της Κολάσεως τον Παπά-Γρηγόρη. Ξεχωρίζει
τους ανθρώπους σε καλούς και κακούς με ανάλογα δικά του αισθήματα. Αυτό
συνιστά δυτική και κυρίως πουριτανική αντίληψη…
… Ο
Καζαντζάκης πραγματικά πέρασε από πολλά στάδια στην ζωή του. Αυτό
φαίνεται εκφραστικότατα σε μια από τις τελευταίες επιστολές του, που
την έγραψε την 25-4-54. Μεταξύ των άλλων γράφει:
«Τρία τα μεγάλα θεολογικά στάδια που πέρασα:
1 - Θεέ μου, εσύ θα με σώσης·
2 - Θεέ μου, εγώ θα σε σώσω·
3 - Μαζί θα συνεργαστούμε μαζί θα σωθούμε, Θεέ μου».
«Τρία τα μεγάλα θεολογικά στάδια που πέρασα:
1 - Θεέ μου, εσύ θα με σώσης·
2 - Θεέ μου, εγώ θα σε σώσω·
3 - Μαζί θα συνεργαστούμε μαζί θα σωθούμε, Θεέ μου».
…
Στον Καζαντζάκη ο παπα-Γρηγόρης χαρακτηρίζεται «φαταούλας»,
«τραγογένης», «θεομπαίχτης», «ψεύτης», είναι παπάς «με την γεμάτη
κοιλιά… με τα διπλά προγούλια». Γράφει έντονα απαξιωτικά και
καταδικαστικά για τον παπα-Γρηγόρη. Το ίδιο πνεύμα παρατηρείται και
στους άλλους χωριανούς, όπως τον γερο-Πατριαρχέα, τον Χατζή – Νικολή,
τον γερο-Λαδά, την Κατερίνα, την χήρα κλπ.
Αντίθετα ο παπα-Φώτης, για τον Καζαντζάκη, ήταν ο καλός παπάς, που δεν
έχει κανένα ψεγάδι επάνω του και αγωνίζεται για το ποίμνιό του που
πεινούσε. «Μπροστάρης πήγαινε ένας παπάς
ηλιομαυρισμένος, αδύναμος, με μεγάλα μαύρα μάτια που πετούσαν φωτιές
κάτω από τα’ άγρια φρύδια, με αριά γκρίζα γένια σφηνωτά. Έσφιγγε στην
αγκαλιά του ένα βαρύ Ευαγγέλιο ασημοδεμένο και φορούσε το πετραχήλι του». Είναι σαφής η διαλεκτική αντίθεση μεταξύ καθαρών και μη καθαρών ιερέων. Πρόκειται για ένα καθαρό πουριτανισμό και ευσεβισμό.
***
2) ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΙΝΙΚΟΠΟΥΛΟΣ Νομικός με σπουδές Φιλοσοφίας-Θεολογίας και συγγραφέας
…Η μεταφυσική του σχεδία είναι πολυφωνική αλλά οι ρίζες των ιδεών του θα πρέπει να αναζητηθούν αλλού και κυρίως στις επιδράσεις που δέχτηκε από την ένταξή του στον Ελευθεροτεκτονισμό και τις μελέτες του στη Θεοσοφία, ένα πεδίο που, όπως ορθά επισημαίνει ο μελετητής του έργου του Βρασίδας Καραλής, παραμένει μέχρι σήμερα ανεξερεύνητο.
…Η γνωριμία του με τον Σικελιανό θα σταθεί καθοριστική, αφού έτσι έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με τις θεοσοφικές ιδέες, που είχαν μεγάλη απήχηση σε πολλούς διανοούμενους εκείνης της εποχής. Μέσα από το Σικελιανό, που ήταν βαθύς γνώστης της Θεοσοφίας, ο Καζαντζάκης ανακαλύπτει έναν καινούριο κόσμο, νέες ιδέες (κυρίως το θεοσοφικό συγκρητισμό), οι οποίες και είχαν άμεση επίδραση στο έργο του. Έτσι, το 1921 πηγαίνει στη Βιέννη και μελετά τις μεγάλες θρησκείες του κόσμου και ιδιαίτερα το Βουδισμό. Η ενασχόλησή του αυτή, σε συνδυασμό με τη γνωριμία του με τον Κομμουνισμό, την περίοδο 1922-24 που Βρισκόταν στο Βερολίνο, είχε ως αποτέλεσμα η μέχρι τότε ιδεολογία του, που ήταν κατά βάση ελληνοκεντρική, να αποκτήσει πλέον έναν πιο οικουμενικό χαρακτήρα.
…Την ίδια περίοδο πηγαίνει για λίγο στη Γαλλία και σύμφωνα με ορισμένα στοιχεία μυείται στον Τεκτονισμό. … Για το ίδιο θέμα, η Έλλη Αλεξίου μνημονεύει τις τρεις τελείες στην υπογραφή του Καζαντζάκη στο γνωστό της βιβλίο Για να Γίνει Μεγάλος. Επίσης είναι γνωστό ότι σε επιστολόχαρτά του ο Καζαντζάκης είχε τυπώσει τον ουροβόρο όφι, ένα από τα σύμβολα της Θεοσοφίας και μέσα στον κύκλο το ψευδώνυμό τουΠέτρος Ψηλορείτηςμε τη φράση «εν το παν», ενώ στην Οδύσσειά του (Β’ στιχ. 811-813) μνημονεύει τη σβάστικα, γνωστό αποκρυφιστικό σύμβολο που έχει την καταγωγή της στην αρχαία ινδική θρησκεία.
…Η μεταφυσική του σχεδία είναι πολυφωνική αλλά οι ρίζες των ιδεών του θα πρέπει να αναζητηθούν αλλού και κυρίως στις επιδράσεις που δέχτηκε από την ένταξή του στον Ελευθεροτεκτονισμό και τις μελέτες του στη Θεοσοφία, ένα πεδίο που, όπως ορθά επισημαίνει ο μελετητής του έργου του Βρασίδας Καραλής, παραμένει μέχρι σήμερα ανεξερεύνητο.
…Η γνωριμία του με τον Σικελιανό θα σταθεί καθοριστική, αφού έτσι έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με τις θεοσοφικές ιδέες, που είχαν μεγάλη απήχηση σε πολλούς διανοούμενους εκείνης της εποχής. Μέσα από το Σικελιανό, που ήταν βαθύς γνώστης της Θεοσοφίας, ο Καζαντζάκης ανακαλύπτει έναν καινούριο κόσμο, νέες ιδέες (κυρίως το θεοσοφικό συγκρητισμό), οι οποίες και είχαν άμεση επίδραση στο έργο του. Έτσι, το 1921 πηγαίνει στη Βιέννη και μελετά τις μεγάλες θρησκείες του κόσμου και ιδιαίτερα το Βουδισμό. Η ενασχόλησή του αυτή, σε συνδυασμό με τη γνωριμία του με τον Κομμουνισμό, την περίοδο 1922-24 που Βρισκόταν στο Βερολίνο, είχε ως αποτέλεσμα η μέχρι τότε ιδεολογία του, που ήταν κατά βάση ελληνοκεντρική, να αποκτήσει πλέον έναν πιο οικουμενικό χαρακτήρα.
…Την ίδια περίοδο πηγαίνει για λίγο στη Γαλλία και σύμφωνα με ορισμένα στοιχεία μυείται στον Τεκτονισμό. … Για το ίδιο θέμα, η Έλλη Αλεξίου μνημονεύει τις τρεις τελείες στην υπογραφή του Καζαντζάκη στο γνωστό της βιβλίο Για να Γίνει Μεγάλος. Επίσης είναι γνωστό ότι σε επιστολόχαρτά του ο Καζαντζάκης είχε τυπώσει τον ουροβόρο όφι, ένα από τα σύμβολα της Θεοσοφίας και μέσα στον κύκλο το ψευδώνυμό τουΠέτρος Ψηλορείτηςμε τη φράση «εν το παν», ενώ στην Οδύσσειά του (Β’ στιχ. 811-813) μνημονεύει τη σβάστικα, γνωστό αποκρυφιστικό σύμβολο που έχει την καταγωγή της στην αρχαία ινδική θρησκεία.
…Τη δεκαετία του ’30, ενώ βρισκόταν στην Ελλάδα, ο Καζαντζάκης υπέβαλε αίτηση μύησης στη Στοά της Θεσσαλονίκης Μέγας Αλέξανδρος, η οποία όμως απορρίφθηκε, γιατί ο ίδιος δήλωνε άθεος…
…την τάση του για το θρησκευτικό συγκρητισμό, όπως φαίνεται στην Ασκητική, αλλά κυρίως την αντίληψη ότι ο Θεός
εμφανίζεται με διάφορα πρόσωπα, ανάλογα τις τοποχρονικές συνθήκες,
άλλοτε ως Αλλάχ, άλλοτε ως Βούδας, Θεός, Βράχμα, Ρα, Διόνυσος, Δίας,
Γιαχβέ κ.ά., όπως και τον παρουσιάζει στα βιβλία του.
Για τον Καζαντζάκη δεν έχει σημασία η μορφή αλλά το ότι υπάρχει Θεός και
εμφανίζεται με διάφορα πρόσωπα. Ακόμη, για τον ίδιο, Θεός είναι η ζωτική ορμή του Ηράκλειτου ή το elan vital του Μπερξόν. Ο Θεός βρίσκεται μέσα στη ζωή, στον άνθρωπο, και μάχεται για τη δική του σωτηρία.
…Όπως και οι θεοσοφιστές, αρνιόταν να δεχτεί ότι υπάρχει κόλαση,
άσχετα αν τη μνημονεύει συχνά στα μυθιστομήματά του, βάζοντας τους
ήρωές του να λένε φράσεις για τον παράδεισο και την κόλαση. Παράλληλα ο
Καζαντζάκης πίστευε ότι ο Θεός «κρατάει σφουγγάρι και ότι όλοι οι αμαρτωλοί θα σωθούν και ο Σατανάς ο ίδιος» (Ο Φτωχούλης τον Θεού, σελ. 318).
…Όπως και οι αρχαίοι Γνωστικοί, ο Καζαντζάκης ισχυρίζεται ότι η προδοσία του Ιούδα είναι μια θεϊκή αποστολή. Τον θεωρεί συνεργάτη του Ιησού στη σωτηρία του κόσμου και εμφανίζει τον Χριστό να παρακαλεί τον Ιούδα να πάει στους Φαρισαίους να τον προδώσει, έργο που για τον συγγραφέα είναι πολύ βαρύτερο από τη σταύρωση του ίδιου του Ιησού
…Όπως και η ιδρύτρια της Θεοσοφίας Ε. Μπλαβάτσκι, ο Καζαντζάκης πίστευε ότι τα Ευαγγέλια είναι παραποιημένα και έπρεπε κάποιος να τα αποκαταστήσει.
…Ο Καζαντζάκης ασπαζόταν την άποψη -διαδεδομένη στους κύκλους των τεκτόνων και θεοσοφιστών- ότι ο Ιησούς είχε μαθητεύσει κοντά στους Εσσαίους. Τέλος, πίστευε ότι ο Ιησούς ήταν άνθρωπος που είχε μέσα του τον Θεό,ακριβώς όπως όλοι οι άνθρωποι.
Από «Ο Τέκτονας και Θεόσοφος ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ» του ΔΗΜΗΤΡΗ ΤΣΙΝΙΚΟΠΟΥΛΟΥ
