Του Ιωάννη Καραβιδόπουλου
Το
σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα προέρχεται από την «Έπί του όρους ομιλία»
του Χριστού- είναι η περικοπή Ματθ. 6, 14-21 που ακολουθεί ευθύς μετά
την Κυριακή Προσευχή. Έτσι, οι πρώτοι στίχοι της, που αποτελούν σχόλιο
στο πέμπτο αίτημα της προσευχής: («Και άφες ημίν τα οφειλήματα
ημών...»), είναι σε μετάφραση οι εξής: «Άν συγχωρήσετε τους ανθρώπους
για τα παραπτώματά τους, θα σας συγχωρήσει κι εσάς ο ουράνιος Πατέρας
σας. Άν όμως δε συγχωρήσετε στους ανθρώπους τα παραπτώματά τους, ούτε ο
Πατέρας σας θα συγχωρήσει τα δικά σας παραπτώματα».
Η εμπειρία της συγγνώμης,
που προσφέρει ο Θεός στον άνθρωπο, δημιουργεί μέσα του την αυτονόητη
υποχρέωση να φέρεται και αυτός με την ίδια επιείκεια στον συνάνθρωπό
του. Όταν η προς τον Θεό σωστή τοποθέτηση του χριστιανού δεν
αντανακλάται στις σωστές σχέσεις του με τον άλλον άνθρωπο, όταν δηλ. η
θεία αγάπη που εκφράζεται σαν άφεση αμαρτιών δεν γεμίζει με ευγνωμοσύνη
τον άνθρωπο και δεν τον οδηγεί στην ίδια συγχωρητικότητα έναντι του
αδελφού, τότε ή έχει εσφαλμένη περί Θεού αντίληψη ή η θρησκευτικότητά
του είναι υποκριτική.
Στην
περίπτωση αυτή το σφάλμα του συνίσταται στο ότι θεωρεί την προς τον Θεό
σχέση του σαν κάτι ανεξάρτητο από την κοινωνία και τα καθήκοντά του
μέσα σ’ αυτή, σαν κάτι ιδιαίτερο που δεν ρυθμίζει και δεν προσδιορίζει
τις άλλες εκδηλώσεις της ζωής του. Πολύ εύκολα όμως μπορεί αυτό να
οδηγήσει στην υποκρισία- γιατί έτσι νομίζει κανείς ή μάλλον θέλει να
νομίζει ότι βρίσκεται σε αρμονία με το θείο θέλημα, ενώ στην
πραγματικότητα το περιφρονεί, εφόσον το εντοπίζει μόνο στις προσωπικές
σχέσεις του με τον Θεό και δεν το επεκτείνει σ’ ολόκληρη τη ζωή του με
τις πολλές εκδηλώσεις της μέσα στην κοινωνία των ανθρώπων.
Στο θέμα της υποκρισίας
αναφέρονται και οι επόμενοι στίχοι του αναγνώσματος που είναι οι εξής:
«Όταν νηστεύετε, να μη γίνεστε σκυθρωποί, όπως οι υποκριτές που
παραμορφώνουν την όψη τους για να δείξουν στους άνθρώπους πως νηστεύουν.
Σας διαβεβαιώνω πως έτσι έχουν κιόλας λάβει την ανταμοιβή τους. Εσύ,
αντίθετα, όταν νηστεύεις, περιποιήσου τα μαλλιά σου και νίψε το πρόσωπό
σου, για να μη φανεί στους ανθρώπους η νηστεία σου, αλλά στον Πατέρα
σου, που βλέπει τις κρυφές πράξεις• και ο Πατέρας σου, που βλέπει τις
κρυφές πράξεις, θα σου το ανταποδώσει φανερά» (16, 18).
Τά
λόγια αυτά υπογραμμίζουν την ακόλουθη αλήθεια: Όταν η νηστεία από
παιδαγωγικό μέσο πνευματικής προόδου του χριστιανοΰ γίνεται σκοπός της
θρησκευτικής ζωής, ή όταν αποβλέπει στην ικανοποίηση της συνειδήσεως, ή
αποβαίνει πιστοποιητικό για την καλή γνώμη των άλλων για μας, τότε πλέον
δεν έχει καμμιά σχέση με τη γνήσια πνευματική ζωή• είναι τύπος χωρίς
περιεχόμενο, είναι απαλλαγή από ορισμένες τροφές απλώς, χωρίς βαθύτερο
πνευματικό νόημα.
Γι’ αυτό και οι Πατέρες της Εκκλησίας ερμηνεύοντας τη σχετική διδασκαλία της Κ. Διαθήκης τονίζουν επανειλημμένως ότι η αληθινή και ευάρεστη στον Θεό νηστεία δεν
είναι η αποφυγή ορισμένου είδους τροφών -που στην εποχή μας άλλωστε
αποβλέπει και σε άλλες σωματικές σκοπιμότητες- αλλ’ η απαλλαγή από πάθη
και φιλοδοξίες, από κακότητες και πονηριές, στα οποία είναι υπόδουλο το
εγώ και με τα οποία αμύνεται ή και επιτίθεται έναντι των άλλων. Γιατί
τελικά εκείνο που μολύνει τον άνθρωπο δεν είναι ό,τι μπαίνει μέσα στο
στόμα του και χωνεύεται στο στομάχι αλλά ό,τι βγαίνει από το στόμα σαν
έκφραση του περιεχομένου της καρδιάς του.Ο Ιησούς με άλλα λόγια
προτρέπει, η φαινομενική κατάσταση του ανθρώπου να υπολείπεται της
πραγματικότητας, γιατί το αντίθετο (το να φαίνεται ο άνθρωπος καλύτερος
από ό,τι είναι) συνιστά υποκρισία.
Και
το ανάγνωσμα τελειώνει μ’ ένα τρίτο θέμα: τη στροφή της προσοχής του
ανθρώπου στη συγκέντρωση θησαυρών αιώνιων και άφθαρτων και όχι επίγειων
που φθείρονται και κινδυνεύουν να κλαπούν, να υποτιμηθούν, να χαθούν:
«Μη συγκεντρώνετε θησαυρούς πάνω στη γη, όπου τους αφανίζει ο σκόρος και
η σκουριά, κι όπου οι κλέφτες κάνουν διαρρήξεις και τους κλέβουν.
Αντίθετα, να συγκεντρώνετε θησαυρούς στον ουρανό, όπου δεν τους
αφανίζουν ούτε ο σκόρος ούτε η σκουριά, κι όπου οι κλέφτες δεν κάνουν
διαρρήξεις και δεν τους κλέβουν. Γιατί όπου είναι ο θησαυρός σας εκεί θα
είναι και η καρδιά σας» (19- 21).
Βέβαια,
τα λόγια αυτά ως προς τις χρησιμοποιούμενες εικόνες απηχούν συνθήκες
ανασφάλειας της εποχής εκείνης, μένει όμως αναλλοίωτη από το πέρασμα των
αιώνων η τελική παρατήρηση του Κυρίου ότι η καρδιά του ανθρώπου
προσκολλάται εκεί όπου βρίσκεται ο θησαυρός, είτε στη γη. και τότε
παγιδεύεται μέσα στα άγχώδη οικονομικά προβλήματα των καιρών, είτε στον
Θεό και τότε σκέπτεται τους μελλοντικούς θησαυρούς της βασιλείας του.
Ένα
μήνυμα, λοιπόν, αληθινής και γνήσιας πνευματικότητας περιέχει το
σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα. Χαρακτηριστικά αυτής της πνευματικότητας
είναι:
α) Η επιείκεια και συγχωρητικότητα έναντι των συνανθρώπων μας σαν έκφραση ευγνωμοσύνης για την αγάπη του Θεού προς τον κόσμο,
β)
Η αποφυγή της υποκριτικής προβολής των αρετών και εν προκειμένω της
νηστείας, προς ψευδή ικανοποίηση της συνειδήσεως και προς εξασφάλιση της
καλής γνώμης των άλλων για μας,
καί γ) η στροφή της καρδιάς μας προς τους μόνιμους και άφθαρτους θησαυρούς του ουρανοϋ
Δημοσίευση σχολίου